MCDM چيست؟

مدل‌هاي تصميم‌گيري چند معياره MCDM به دو دسته? عمده مدل‌هاي تصميم‌گيري چند هدفه MODM و مدل‌هاي تصميم‌گيري چند شاخصه MADM تقسيم مي‌شود. در حالت کلي مدل‌هاي چند هدفه به منظور طراحي و مدل‌هاي چند شاخصه به منظور انتخاب گزينه برتر مورد استفاده قرار مي‌گيرند. تفاوت اصلي مدل‌هاي تصميم‌گيري چند هدفه با مدل‌هاي تصميم‌گيري چند شاخصه آن است که اولي در فضاي تصميم‌گيري پيوسته و دومي بر فضاي تصميم‌گيري گسسته تعريف مي‌گردند.

معيارها

در مورد معيارهاي به کار رفته در مسائل به‌طور کلي سه کار بايد انجام گيرد :

• تبديل معيارهاي کيفي به کمي


• بي مقياس کردن معيارها


• تعيين وزن‌هاي نسبي معيارها

چگونگي تحليل

براي تحليل يک سيستم چند معياره بايد عناصر آن را به خوبي شناخت و آن‌ها را به‌طور دقيق تعريف کرد و سپس به مدلسازي و تجزيه و تحليل آن پرداخت. به‌طور کلي مي‌توان گفت مسائل تصميم‌گيري چند معياره MCDM شامل 6 مؤلفه مي‌باشند:

1. يک هدف يا مجموعه‌اي از اهداف

2. تصميم گيرنده (DM) يا گروهي از تصميم گيران

3. مجموعه‌اي از معيارهاي ارزيابي

4. مجموعه‌اي از گزينه‌هاي تصميم

5. مجموعه‌اي از متغيرهاي مجهول يا متغيرهاي تصميم

6. مجموعه‌اي از نتايج حاصل شده از هر زوج گزينه – معيار

عنصر مرکزي اين ساختار، يک ماتريس تصميم است که شامل مجموعه‌اي از سطرها و ستون‌هاست. اين ماتريس نتايج تصميم را براي مجموعه‌اي از گزينه‌ها و معيارهاي ارزيابي بيان مي‌کند.

مسائل تصميم‌گيري پيچيده عموماً از تعدادي تصميم‌گيرنده تشکيل شده که به آن‌ها گروه‌هاي ذي‌نفع نيز گفته مي‌شود. تصميم‌گيرنده مي‌تواند يک نفر يا گروهي از مردم از قبيل دولت يا نهادهاي حقوقي باشد که اين افراد با اولويت‌هاي منحصربه‌فرد خود مشخص مي‌شوند. که اولويت‌ها بر اساس اهميت نسبي معيارها و گزينه‌هاي تصميم مي‌باشند. همچنين اولويت‌ها مي‌توانند به صورت وزن‌هاي اختصاص داده شده براي معيارهاي ارزيابي مورد استفاده قرار گيرند. با اولويت بندي نتايج تصميم مي‌توان بهترين گزينه را انتخاب نمود.

روش هاي پرکاربرد تصميم گيري چند معياره

روش‌هاي زير از جمله روش‌هاي پر کاربرد تصميم‌گيري چند معياره هستند.

روش AHP :1 واژه AHP مخفف عبارت Analytical Hierarchy process به معني فرايند تحليل سلسله مراتبي است. تکنيک AHP توسط توماس ساعتي به سال 1983 معرفي شد. در اين مقاله فرايند تحليل سلسله مراتبي با يک مثال کاربردي آموزش داده مي‌شود. براي تعيين وزن معيارها و رتبه بندي گزينه‌ها از مقايسه زوجي استفاده مي‌شود. پرسشنامه مورد استفاده براي تحليل‌هاي سلسه‌مراتبي و تصميم‌گيري چندمعياره به پرسشنامه خبره موسوم است. براي تهيه پرسشنامه خبره از مقايسه زوجي عناصر استفاده مي‌شود. براي هر سطح از سلسله مراتب يک ماتريس مقايسه زوجي تهيه مي‌شود. براي امتياز دهي از مقياس نه درجه ساعتي به صورت زير استفاده مي‌شود.

هدف تکنيک فرايند تحليل سلسله مراتبي انتخاب بهترين گزينه براساس معيارهاي مختلف از طريق مقايسه زوجي است. اين تکنيک براي وزن دهي به معيارها نيز استفاده مي‌شود. چون افزايش تعداد عناصر هر خوشه مقايسه زوجي را دشوار مي‌کند بنابراين معمولاً معيارهاي تصميم‌گيري را به زيرمعيارهايي تقسيم مي‌کنند.

2- روش ANP : واژه ANP مخفف عبارت Analytical Network Process (ANP) به معني فرايند تحليل شبکه است. فرايند تحليل شبکه يا ANP يکي ديگر از سري تکنيک‌هاي تصميم‌گيري است که شباهت زيادي به روش فرايند تحليل سلسله مراتبي AHP دارد. هر يک از روش‌ها بر اساس يک سري فرضيات بنا شده شده‌است. براي نمون اگر معيارها مستقل از هم باشند و مقايسات زوجي امکانپذير باشد مدل تصميم‌گيري مناسب مدل AHP است ولي اگر معيارها مستقل نباشند روش ANP بهتر است. تکنيک فرايند تحليل شبکه يا ANP يکي ديگر از تکنيک‌هاي تصميم‌گيري چند معياره است که «فرايند تحليل سلسله مراتبي» يا AHP را با جايگزيني «شبکه» بجاي «سلسله مراتب» بهبود مي‌بخشد. فرآيند تحليل سلسله‌مراتبي که در دهه هفتاد ميلادي توسط ساعتي پيشنهاد گرديد، يکي از تکنيک‌هاي معروف تصميم‌گيري چند معياره است که يک مسئله تصميم‌گيري را به چند سطح مختلف تجزيه مي‌کند که مجموع اين سطوح تصميم، تشکيل يک سلسله‌مراتب را مي‌دهند. تفسير تکنيک فرايند تحليل شبکه چندان پيچيده نيست.

3- روش ويکور (Vikor): روش ويکور (Vikor) حرف اختصاري عبارت صربي Vlse Kriterijumsk Optimizacija Kompromisno Resenje يکي از مدل‌هاي تصميم‌گيري چندمعياره براي انتخاب بهترين گزينه است. اين مدل توسط اپريکويک به سال 1984 ارائه شد. تکنيک ويکور يک روش سازشي است و به تصميم‌گيري پيرامون گزينه‌ها براساس معيارهاي مختلف کمک مي‌کند. منظور از جواب سازشي نزديکترين جواب موجه به جواب ايده آل است. کلمه سازش به يک توافق متقابل اطلاق مي‌گردد.

تکنيک ويکور از طريق ارزيابي گزينه‌ها بر اساس معيارها، گزينه‌ها را اولويت بندي يا رتبه بندي مي‌کند. در تکنيک ويکور معيارها وزن دهي نمي‌شوند بلکه معيارها از طريق روش‌هاي ديگر ارزيابي مي‌شود و سپس گزينه‌ها بر اساس معيارها و با ترکيب در ارزش معيارها، ارزيابي شده و رتبه بندي مي‌شوند. در اين مدل همواره چند گزينه مختلف وجود دارد که اين گزينه‌ها بر اساس چند معيار به صورت مستقل ارزيابي مي‌شوند و در نهايت گزينه‌ها بر اساس ارزش، رتبه بندي مي‌گردند.

4- روش الکتره (ELECTRE)

5- روش تاپسيس (TOPSIS) : روش تاپسيس يکي از تکنيک‌هاي مورد استفاده در تصميم‌گيري چند معياره (MCDM) است. در اين روش تصميم‌گيري تعدادي گزينه و تعدادي معيار براي تصميم‌گيري وجود دارد که بايد با توجه به معيارها، گزينه‌ها رتبه‌بندي شوند، و يا اينکه به هر يک از آن‌ها يک نمره کارايي اختصاص داده شود. فلسفه کلي روش تاپسيس اين است که با استفاده از گزينه‌هاي موجود، دو گزينه فرضي تعريف مي‌شوند. يکي از اين گزينه‌ها مجموعه‌اي است از بهترين مقادير مشاهده شده در ماتريس تصميم‌گيري. اين گزينه‌ را اصطلاحاً ايده‌آل مثبت (بهترين حالت ممکن) مي‌ناميم. ضمن اينکه يک گزينه فرضي ديگر تعريف مي‌شود که شامل بدترين حالت‌هاي ممکن باشد. اين گزينه ايده‌آل منفي نام دارد. معيارها مي‌تواند داراي ماهيت مثبت يا منفي باشند، همچنين واحد اندازه‌گيري آن‌ها نيز مي‌تواند متفاوت باشد.

معيار محاسبه نمرات در روش تاپسيس اين است که گزينه‌ها تا حد امکان به گزينه ايده‌آل مثبت نزديک و از گزينه ايده‌آل منفي دور باشد. بر اين اساس يک نمره براي هر گزينه محاسبه مي‌شود و گزينه‌ها مطابق اين نمرات رتبه بندي مي‌شوند.

فرآيند تاپسيس شامل مراحل زير است:

گام 1) ايجاد يک ماتريس تصميم‌گيري براي رتبه بندي. شامل m گزينه و n معيار.

گام 2) نرمال نمودن ماتريس تصميم‌گيري است.

گام 3) تعيين راه حل ايده آل مثبت و راه حل ايده آل منفي

گام 4) بدست آوردن ميزان فاصله هر گزينه تا ايده آل‌هاي مثبت و منفي

گام 5) تعيين ضريب نزديکي براي هر يک از گزينه ها

گام 6) رتبه بندي گزينه‌ها بر اساس ضريب نزديکي

جهت ثبت سفارش به يکي از راه هاي ارتباطي زير مراجعه فرماييد:

شماره تماس:09357258425

ايميل: info@pajuha.ir